ភ្នំក្រោមខេត្តសៀមរាបប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ
ប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយដែលមានទីតាំង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំមានរយៈកម្ពស់១៤០ ម៉ែត្រ នៅទិសនិរតីមានចម្ងាយ១២គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងសៀមរាប ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវស្របនឹងដងស្ទឹងសៀមរាបពីជើងទៅត្បូង ហើយស្ថិតនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។បើតាមឯកសារស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យារបស់អាជ្ញាធរអប្សរាបានបញ្ចាក់ថា៖
ប្រាសាទភ្នំក្រោមត្រូវបានកសាងឡើងបែរមុខទៅទិសខាងកើត នាចុងសតវត្សទី៩ និងដើមសតវត្សទី១០ រចនាបថបាខែងក្នុងរាជ្យព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (ឆ្នាំ៨៨៩-៩១០) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះនរាយណ៍ និងព្រះឥសូរ ។ ប្រាសាទភ្នំក្រោមស្ថិតនៅក្នុងកំពែងរាងបួនជ្រុងស្មើ មួយជ្រុងប្រវែង៥០ម៉ែត្រ និងមានតួប៉មបីជាជួរចំអ័ក្សខាងជើង និងខាងត្បូងនៅលើខឿនដែលមានកម្ពស់១ម៉ែត្រ២តឹក និងមានប្រាសាទចំនួន៤ទៀតនៅខាងកើត ហើយបែរមុខទៅរកប្រាសាទចម្បងទាំងបី ។
បច្ចុប្បន្នបើពិនិត្យសង្កេតទៅលើស្ថានភាព ជាក់ស្ដែង ប្រាសាទភ្នំក្រោមនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ។ បើពិនិត្យទៅលើគុណភាពថ្មភក់មានសភាពពុកផុយដែលជាកត្ដានាំឱ្យតួ ប្រាសាទទាំងមូលប្រេះស្រាំស្ទើរតែនៅគ្រប់ផ្ទាំងស្រទាប់ថ្មដែលជា ហេតុនាំឱ្យរលេះបាក់នូវក្បាច់រចនារបស់ប្រាសាទ ។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរក៏មានសំណង់សម័យថ្មីជាច្រើននៅជុំវិញប្រាសាទ ផ្នែកខាងកើត ។ សំណង់ទាំងនេះមានកុដិព្រះសង្ឃ ខ្ទមសំណាក់ធម៌របស់យាយជី តាជី សាលាឆាន់ ព្រះវិហារ និងស្លាកស្នាមសំណង់បាក់បែកមួយចំនួនទៀតអំពីស៊ីម៉ង់ត៍ប្រហែលជា សាងសង់តាំងពីសម័យបារាំង ។
បើយើងឈរនៅលើកំពូលភ្នំ យើងអាចមើលឃើញពីទេសភាពបឹងទន្លេសាប នឹងតំបន់សហគមន៍ដែលនៅក្បែរ ដូចជាចុងឃ្នាសជាដើម។ ប្រសិនបើលោកអ្នកមានបំណងចង់លំហែកាយស្រូបយកខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធនិងគយគន់ទេសភាពបឹងទន្លេសាប ភ្នំក្រោមអាចជាកន្លែងមួយដែលសក្តិសមសម្រាប់លោកអ្នក។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរមណីយដ្ឋានភ្នំក្រោមក៏ជាកន្លែងមួយដ៏ល្អសម្រាប់មើលទេសភាពថ្ងៃលិចផងដែរ មិនចាញ់នៅបាខែងឡើយ។
អ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះគឺនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវទៅភ្នំក្រោមយើងនឹងឃើញកន្លែងទស្សនាបែបលក្ខណៈតូច គឺ បឹងឈូក។គឺលោកអ្នកអាចថតរូប selfie តាមចំណូលចិត្តបាន។ ហើយតម្លៃសំបុត្រគឺសម្យរមសម្រាប់ការចូលទស្សនាបឹងឈូក ផងដែរ។
ហើយលោកអ្នកក៏អាចសប្បាយរីករាយនូវក្នុងការស្ទូចត្រីលេងកម្សា
ន្តតាមរមណីយដ្ឋានតូចៗតាមជើងភ្នំនៃភ្នំក្រោម ដោយជួលសន្ទូចនឹងទិញនុយដែលមានលក់ស្រាប់នៅទីនោះផងដែរដោយឡែកអ្នកក៏អាចសម្រាកលំហែកាយ ជាមួយនឹងជំនោរទន្លេតាមខ្ចុះតូចៗតាមមាត់ទឹកផងដែរសម្រាប់អាហារដែលលក់នៅក្នុងរមណីយដ្ឋាន គឺមានតម្លៃអាចទទួលយកបាន ដោយអាហារភាគច្រើនគឺជាត្រី។ លោកអ្នកអាចគិតឡើងវិញពីការដើរកម្សាន្តបន្ទាប់។ ហើយខ្ញុំសូមនិយាយថា ភ្នំក្រោមគឺជាគោលដៅបន្ទាប់របស់លោកអ្នកហើយ។
ប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយដែលមានទីតាំង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំមានរយៈកម្ពស់១៤០ ម៉ែត្រ នៅទិសនិរតីមានចម្ងាយ១២គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងសៀមរាប ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវស្របនឹងដងស្ទឹងសៀមរាបពីជើងទៅត្បូង ហើយស្ថិតនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។បើតាមឯកសារស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យារបស់អាជ្ញាធរអប្សរាបានបញ្ចាក់ថា៖
ប្រាសាទភ្នំក្រោមត្រូវបានកសាងឡើងបែរមុខទៅទិសខាងកើត នាចុងសតវត្សទី៩ និងដើមសតវត្សទី១០ រចនាបថបាខែងក្នុងរាជ្យព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (ឆ្នាំ៨៨៩-៩១០) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះនរាយណ៍ និងព្រះឥសូរ ។ ប្រាសាទភ្នំក្រោមស្ថិតនៅក្នុងកំពែងរាងបួនជ្រុងស្មើ មួយជ្រុងប្រវែង៥០ម៉ែត្រ និងមានតួប៉មបីជាជួរចំអ័ក្សខាងជើង និងខាងត្បូងនៅលើខឿនដែលមានកម្ពស់១ម៉ែត្រ២តឹក និងមានប្រាសាទចំនួន៤ទៀតនៅខាងកើត ហើយបែរមុខទៅរកប្រាសាទចម្បងទាំងបី ។
បច្ចុប្បន្នបើពិនិត្យសង្កេតទៅលើស្ថានភាព ជាក់ស្ដែង ប្រាសាទភ្នំក្រោមនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ។ បើពិនិត្យទៅលើគុណភាពថ្មភក់មានសភាពពុកផុយដែលជាកត្ដានាំឱ្យតួ ប្រាសាទទាំងមូលប្រេះស្រាំស្ទើរតែនៅគ្រប់ផ្ទាំងស្រទាប់ថ្មដែលជា ហេតុនាំឱ្យរលេះបាក់នូវក្បាច់រចនារបស់ប្រាសាទ ។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរក៏មានសំណង់សម័យថ្មីជាច្រើននៅជុំវិញប្រាសាទ ផ្នែកខាងកើត ។ សំណង់ទាំងនេះមានកុដិព្រះសង្ឃ ខ្ទមសំណាក់ធម៌របស់យាយជី តាជី សាលាឆាន់ ព្រះវិហារ និងស្លាកស្នាមសំណង់បាក់បែកមួយចំនួនទៀតអំពីស៊ីម៉ង់ត៍ប្រហែលជា សាងសង់តាំងពីសម័យបារាំង ។
បើយើងឈរនៅលើកំពូលភ្នំ យើងអាចមើលឃើញពីទេសភាពបឹងទន្លេសាប នឹងតំបន់សហគមន៍ដែលនៅក្បែរ ដូចជាចុងឃ្នាសជាដើម។ ប្រសិនបើលោកអ្នកមានបំណងចង់លំហែកាយស្រូបយកខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធនិងគយគន់ទេសភាពបឹងទន្លេសាប ភ្នំក្រោមអាចជាកន្លែងមួយដែលសក្តិសមសម្រាប់លោកអ្នក។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរមណីយដ្ឋានភ្នំក្រោមក៏ជាកន្លែងមួយដ៏ល្អសម្រាប់មើលទេសភាពថ្ងៃលិចផងដែរ មិនចាញ់នៅបាខែងឡើយ។
អ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះគឺនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវទៅភ្នំក្រោមយើងនឹងឃើញកន្លែងទស្សនាបែបលក្ខណៈតូច គឺ បឹងឈូក។គឺលោកអ្នកអាចថតរូប selfie តាមចំណូលចិត្តបាន។ ហើយតម្លៃសំបុត្រគឺសម្យរមសម្រាប់ការចូលទស្សនាបឹងឈូក ផងដែរ។
ហើយលោកអ្នកក៏អាចសប្បាយរីករាយនូវក្នុងការស្ទូចត្រីលេងកម្សា
ន្តតាមរមណីយដ្ឋានតូចៗតាមជើងភ្នំនៃភ្នំក្រោម ដោយជួលសន្ទូចនឹងទិញនុយដែលមានលក់ស្រាប់នៅទីនោះផងដែរដោយឡែកអ្នកក៏អាចសម្រាកលំហែកាយ ជាមួយនឹងជំនោរទន្លេតាមខ្ចុះតូចៗតាមមាត់ទឹកផងដែរសម្រាប់អាហារដែលលក់នៅក្នុងរមណីយដ្ឋាន គឺមានតម្លៃអាចទទួលយកបាន ដោយអាហារភាគច្រើនគឺជាត្រី។ លោកអ្នកអាចគិតឡើងវិញពីការដើរកម្សាន្តបន្ទាប់។ ហើយខ្ញុំសូមនិយាយថា ភ្នំក្រោមគឺជាគោលដៅបន្ទាប់របស់លោកអ្នកហើយ។
ភ្នំក្រោមខេត្តសៀមរាប Phnom Krom
By Nam Leng
ភ្នំក្រោមខេត្តសៀមរាបប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ
ប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយដែលមានទីតាំង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំមានរយៈកម្ពស់១៤០ ម៉ែត្រ នៅទិសនិរតីមានចម្ងាយ១២គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងសៀមរាប ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវស្របនឹងដងស្ទឹងសៀមរាបពីជើងទៅត្បូង ហើយស្ថិតនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។បើតាមឯកសារស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យារបស់អាជ្ញាធរអប្សរាបានបញ្ចាក់ថា៖
ប្រាសាទភ្នំក្រោមត្រូវបានកសាងឡើងបែរមុខទៅទិសខាងកើត នាចុងសតវត្សទី៩ និងដើមសតវត្សទី១០ រចនាបថបាខែងក្នុងរាជ្យព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (ឆ្នាំ៨៨៩-៩១០) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះនរាយណ៍ និងព្រះឥសូរ ។ ប្រាសាទភ្នំក្រោមស្ថិតនៅក្នុងកំពែងរាងបួនជ្រុងស្មើ មួយជ្រុងប្រវែង៥០ម៉ែត្រ និងមានតួប៉មបីជាជួរចំអ័ក្សខាងជើង និងខាងត្បូងនៅលើខឿនដែលមានកម្ពស់១ម៉ែត្រ២តឹក និងមានប្រាសាទចំនួន៤ទៀតនៅខាងកើត ហើយបែរមុខទៅរកប្រាសាទចម្បងទាំងបី ។
បច្ចុប្បន្នបើពិនិត្យសង្កេតទៅលើស្ថានភាព ជាក់ស្ដែង ប្រាសាទភ្នំក្រោមនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ។ បើពិនិត្យទៅលើគុណភាពថ្មភក់មានសភាពពុកផុយដែលជាកត្ដានាំឱ្យតួ ប្រាសាទទាំងមូលប្រេះស្រាំស្ទើរតែនៅគ្រប់ផ្ទាំងស្រទាប់ថ្មដែលជា ហេតុនាំឱ្យរលេះបាក់នូវក្បាច់រចនារបស់ប្រាសាទ ។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរក៏មានសំណង់សម័យថ្មីជាច្រើននៅជុំវិញប្រាសាទ ផ្នែកខាងកើត ។ សំណង់ទាំងនេះមានកុដិព្រះសង្ឃ ខ្ទមសំណាក់ធម៌របស់យាយជី តាជី សាលាឆាន់ ព្រះវិហារ និងស្លាកស្នាមសំណង់បាក់បែកមួយចំនួនទៀតអំពីស៊ីម៉ង់ត៍ប្រហែលជា សាងសង់តាំងពីសម័យបារាំង ។
បើយើងឈរនៅលើកំពូលភ្នំ យើងអាចមើលឃើញពីទេសភាពបឹងទន្លេសាប នឹងតំបន់សហគមន៍ដែលនៅក្បែរ ដូចជាចុងឃ្នាសជាដើម។ ប្រសិនបើលោកអ្នកមានបំណងចង់លំហែកាយស្រូបយកខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធនិងគយគន់ទេសភាពបឹងទន្លេសាប ភ្នំក្រោមអាចជាកន្លែងមួយដែលសក្តិសមសម្រាប់លោកអ្នក។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរមណីយដ្ឋានភ្នំក្រោមក៏ជាកន្លែងមួយដ៏ល្អសម្រាប់មើលទេសភាពថ្ងៃលិចផងដែរ មិនចាញ់នៅបាខែងឡើយ។
អ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះគឺនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវទៅភ្នំក្រោមយើងនឹងឃើញកន្លែងទស្សនាបែបលក្ខណៈតូច គឺ បឹងឈូក។គឺលោកអ្នកអាចថតរូប selfie តាមចំណូលចិត្តបាន។ ហើយតម្លៃសំបុត្រគឺសម្យរមសម្រាប់ការចូលទស្សនាបឹងឈូក ផងដែរ។
ហើយលោកអ្នកក៏អាចសប្បាយរីករាយនូវក្នុងការស្ទូចត្រីលេងកម្សា
ន្តតាមរមណីយដ្ឋានតូចៗតាមជើងភ្នំនៃភ្នំក្រោម ដោយជួលសន្ទូចនឹងទិញនុយដែលមានលក់ស្រាប់នៅទីនោះផងដែរដោយឡែកអ្នកក៏អាចសម្រាកលំហែកាយ ជាមួយនឹងជំនោរទន្លេតាមខ្ចុះតូចៗតាមមាត់ទឹកផងដែរសម្រាប់អាហារដែលលក់នៅក្នុងរមណីយដ្ឋាន គឺមានតម្លៃអាចទទួលយកបាន ដោយអាហារភាគច្រើនគឺជាត្រី។ លោកអ្នកអាចគិតឡើងវិញពីការដើរកម្សាន្តបន្ទាប់។ ហើយខ្ញុំសូមនិយាយថា ភ្នំក្រោមគឺជាគោលដៅបន្ទាប់របស់លោកអ្នកហើយ។
ប្រាសាទភ្នំក្រោមជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយដែលមានទីតាំង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំមានរយៈកម្ពស់១៤០ ម៉ែត្រ នៅទិសនិរតីមានចម្ងាយ១២គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងសៀមរាប ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវស្របនឹងដងស្ទឹងសៀមរាបពីជើងទៅត្បូង ហើយស្ថិតនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។បើតាមឯកសារស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យារបស់អាជ្ញាធរអប្សរាបានបញ្ចាក់ថា៖
ប្រាសាទភ្នំក្រោមត្រូវបានកសាងឡើងបែរមុខទៅទិសខាងកើត នាចុងសតវត្សទី៩ និងដើមសតវត្សទី១០ រចនាបថបាខែងក្នុងរាជ្យព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ (ឆ្នាំ៨៨៩-៩១០) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះនរាយណ៍ និងព្រះឥសូរ ។ ប្រាសាទភ្នំក្រោមស្ថិតនៅក្នុងកំពែងរាងបួនជ្រុងស្មើ មួយជ្រុងប្រវែង៥០ម៉ែត្រ និងមានតួប៉មបីជាជួរចំអ័ក្សខាងជើង និងខាងត្បូងនៅលើខឿនដែលមានកម្ពស់១ម៉ែត្រ២តឹក និងមានប្រាសាទចំនួន៤ទៀតនៅខាងកើត ហើយបែរមុខទៅរកប្រាសាទចម្បងទាំងបី ។
បច្ចុប្បន្នបើពិនិត្យសង្កេតទៅលើស្ថានភាព ជាក់ស្ដែង ប្រាសាទភ្នំក្រោមនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ។ បើពិនិត្យទៅលើគុណភាពថ្មភក់មានសភាពពុកផុយដែលជាកត្ដានាំឱ្យតួ ប្រាសាទទាំងមូលប្រេះស្រាំស្ទើរតែនៅគ្រប់ផ្ទាំងស្រទាប់ថ្មដែលជា ហេតុនាំឱ្យរលេះបាក់នូវក្បាច់រចនារបស់ប្រាសាទ ។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរក៏មានសំណង់សម័យថ្មីជាច្រើននៅជុំវិញប្រាសាទ ផ្នែកខាងកើត ។ សំណង់ទាំងនេះមានកុដិព្រះសង្ឃ ខ្ទមសំណាក់ធម៌របស់យាយជី តាជី សាលាឆាន់ ព្រះវិហារ និងស្លាកស្នាមសំណង់បាក់បែកមួយចំនួនទៀតអំពីស៊ីម៉ង់ត៍ប្រហែលជា សាងសង់តាំងពីសម័យបារាំង ។
បើយើងឈរនៅលើកំពូលភ្នំ យើងអាចមើលឃើញពីទេសភាពបឹងទន្លេសាប នឹងតំបន់សហគមន៍ដែលនៅក្បែរ ដូចជាចុងឃ្នាសជាដើម។ ប្រសិនបើលោកអ្នកមានបំណងចង់លំហែកាយស្រូបយកខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធនិងគយគន់ទេសភាពបឹងទន្លេសាប ភ្នំក្រោមអាចជាកន្លែងមួយដែលសក្តិសមសម្រាប់លោកអ្នក។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរមណីយដ្ឋានភ្នំក្រោមក៏ជាកន្លែងមួយដ៏ល្អសម្រាប់មើលទេសភាពថ្ងៃលិចផងដែរ មិនចាញ់នៅបាខែងឡើយ។
អ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះគឺនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវទៅភ្នំក្រោមយើងនឹងឃើញកន្លែងទស្សនាបែបលក្ខណៈតូច គឺ បឹងឈូក។គឺលោកអ្នកអាចថតរូប selfie តាមចំណូលចិត្តបាន។ ហើយតម្លៃសំបុត្រគឺសម្យរមសម្រាប់ការចូលទស្សនាបឹងឈូក ផងដែរ។
ហើយលោកអ្នកក៏អាចសប្បាយរីករាយនូវក្នុងការស្ទូចត្រីលេងកម្សា
ន្តតាមរមណីយដ្ឋានតូចៗតាមជើងភ្នំនៃភ្នំក្រោម ដោយជួលសន្ទូចនឹងទិញនុយដែលមានលក់ស្រាប់នៅទីនោះផងដែរដោយឡែកអ្នកក៏អាចសម្រាកលំហែកាយ ជាមួយនឹងជំនោរទន្លេតាមខ្ចុះតូចៗតាមមាត់ទឹកផងដែរសម្រាប់អាហារដែលលក់នៅក្នុងរមណីយដ្ឋាន គឺមានតម្លៃអាចទទួលយកបាន ដោយអាហារភាគច្រើនគឺជាត្រី។ លោកអ្នកអាចគិតឡើងវិញពីការដើរកម្សាន្តបន្ទាប់។ ហើយខ្ញុំសូមនិយាយថា ភ្នំក្រោមគឺជាគោលដៅបន្ទាប់របស់លោកអ្នកហើយ។
ភ្នំក្រោម Phnom Krom
By Nam Leng
I. ប្រវត្ដិទឹកដីខ្មែរ
ការសិក្សាបុព្វប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរ តំរូវអោយយើងដឹងពីអាយុកាលនៃទឹកដីខ្មែរផងដែរ ដែលមានប្រវត្ដិជាប់ទាក់ទង នឹងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ។ យ៉ាងណាមិញគេបានដឹងថា នៅដើម និងនៅចុងស័ក (ère)ទី១ ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានពើបប្រទះនឹងពើងផ្នត់កាលេដូន្យាង (Plissement calédonien) និងពើងផ្នត់អែរស៊ីន្យាង(Plissement hercynien) ដែលបណ្ដាលអោយផុះផុលកើតបានជាជួរភ្នំ និងខ្ពង់រាបនានា នៅពាសពេញ ប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃ។ បន្ទាប់មកដីដែលដុះ ផុសឡើងនេះក៏ត្រូវទឹកសមុទ្រ ទន្រ្ទានបណ្ដាលអោយលិចលង់អស់ រហូតដល់ដំណាច់ស័កទី៣។ នៅ ដើមស័កទី៤មានការបំផុសដីម្ដងទៀតចាប់ពីភូមិភាគហេមពាន្ដ ចុះរហូតដល់ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល។ ដីខ្មែរត្រង់ភាគខ្លះក៏ដុះឡើងកំពស់ ពី៧០០ ទៅ ៨៨០ ម៉ែត្រ។ ក្នុងអំលុងស័កទី៤ នេះ គេសង្កេតឃើញលំនាច និងជំនោរទឹកសមុទ្រឆ្លាស់គ្នាច្រើនលើកច្រើនសា ជាហេតុបណ្ដាល អោយដីដែលផុសឡើងហើយត្រូវលិចបាត់ ទៅក្នុងទឹកសមុទ្រវិញ រួចផុសឡើងសាជាថ្មីម្ដងទៀត។ នៅចន្លោះពី៦០០០០០ ដល់ ១៥០០០ ឆ្នាំមុន គ.ស. ទឹកសមុទ្របាននាចថយទៅពី១៣០ ដល់ ១៨០ម៉ែត្រ (បើប្រៀបធៀបនឹងកំពស់ទឹកសមុទ្រសព្វថ្ងៃ)។ ភូគព្ភវិទូខ្លះបានពន្យល់ថា ដោយ អាស្រ័យហេតុខាងលើនេះហើយ បានជាកាលណោះភូមិភាគឥណ្ឌូចិន និងប្រជុំកោះអាំងសុយឡាំង (Insulinde) ស្ថិតជាប់គ្នារហូតគ្មានសមុទ្រ ខណ្ឌ ដូចយើងឃើញសព្វថ្ងៃនេះទេ។ នៅប្រមាណ១៥០០០ឆ្នាំ មុន គ.ស. ទឹកសមុទ្របានជោរឡើងកំពស់ ១៥ម ដែលជាហេតុនាំអោយទឹកដីខ្មែរ ក្រោមព្រមទាំងវាលទំនាបប្រទេសខ្មែរបច្ចុប្បន្នខ្លះលិចបាត់ទៅក្នុងទឹកវិញ។ នៅ ស.វ.ទី៣ មុន គ.ស. ទឹកសមុទ្របាននាចម្ដងៗទៅវិញ។ ឯទន្លេ មេគង្គក៏បាននាំដីល្បាប់មកចាក់បង្កើតជាដីសន្ដរចុះទៅទិសខាងត្បូង ដេញតាមសំរកទឹកសមុទ្រម្ដងៗដែរ។
II.បុព្វប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរ
តើទឹកដីខ្មែរដែលមានប្រវត្ដិដូចបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ មានមនុស្សមករស់នៅចាប់តាំងពីពេលណាមក? ហើយការរស់នៅក្នុងសម័យ ដើមនោះ មានលក្ខណៈដូចម្ដេចខ្លះ?។ ចំពោះបញ្ហានេះបុព្វប្រវត្ដិវិទូបានពោលថា បុព្វប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរមិនទាន់មានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ព្រោះ ការស្រាវជ្រាវក្នុងវិស័យនេះមិនទាន់បានធ្វើអោយដិតដល់នៅឡើយ។ ចំពោះយុគថ្មបំបែក គេទើបតែរកឃើញដានខ្លះៗ ប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ លោក E.Saurin បានរកឃើញដុំថ្មចាំងនៅទន្លេមេគង្គ នៅចន្លោះខែត្រស្ទឹងត្រែង និងខែត្រក្រចេះ។ ក្រៅពីនេះនៅមានវត្ថុផ្សេងៗ ទៀតធ្វើពីថ្មចាំង ត្រូវគេបានរកឃើញនៅតំបន់អង្គរដែរ។ ស្ថានីយឯទៀតៗ ដែលគេបានរកឃើញរហូតដល់សព្វថ្ងៃមានចំនួន៦ ហើយសុទ្ធតែ ស្ថានីយទាក់ទងនឹងយុគថ្មរំលីងលាយលោហធាតុ។
អំពីបុព្វប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរ Khmer History
By Nam Leng
ស្ថានភាពទីតាំងនៃប្រទេសកម្ពុជាដែលកូនខ្មែរត្រូវយល់ដឹង៖
ក្នុងសម័យដែលរុងរឿងបំផុត ទឹកដីខ្មែរបានលាតសន្ធឹងទៅលើភូមិភាគធំនៃអាស៊ីអគ្នេយ៍ដីគោក។ ក្រៅពីប្រទេសខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ទឹកដីកូសាំង ស៊ីនទាំងមូល ផ្នែកខាងត្បូង និងកណ្ដាលនៃប្រទេសលាវ និងផ្នែកខាងកើតនៃប្រទេសថៃ ក៏ជារបស់ខ្មែរដែរ។ ហើយមានពេលខ្លះ អំណាចខ្មែរបានលាតសន្ធឹងរហូតដល់ជ្រោយម៉ាលាយូ និងប្រទេស ភូមាថែមទៀតផង។
ពីស.វ. ទី១៣ ដល់ ១៩ ទឹកដីខ្មែរត្រូវរួញបន្ដិចម្ដងៗ ដោយសារអំពើរុករានរបស់ជនជាតិសៀម និងជនជាតិយួន ដែលមានបំណងយកទន្លេមេគង្គធ្វើជាព្រំដែនរួមរបស់គេ។ ដោយមានការស្នើសុំពីសំណាក់ស្ដេចខ្មែរ ហើយដែលស្របនឹងប្រយោជន៍គេផងនោះ បារាំងបានធ្វើអន្ដរាគមចូលមកក្នុងនយោបាយខ្មែរ ហើយប្រហែលដោយសារនោះ ជាតិខ្មែរយើងក៏អាចនៅគង់វង់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ព្រមទាំងអាចថែរក្សាទឹកដី ដែលខ្លួនធ្លាប់មានកាលពីស.វទី១៨។ ប៉ុន្ដែជនជាតិខ្មែររាប់លាននាក់ ត្រូវឃ្លាតឆ្ងាយពីមាតុភូមិរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ជនបរទេស ដែលបានយកទឹកដីខ្មែរធ្វើជាទឹកដីរបស់គេ។ ប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃមានផ្ទៃដីប្រមាណ ១៨១០៣៥គ.មក្រឡា ហើយស្ថិតនៅចន្លោះប្រទេសថៃ ប្រទេសលាវ ប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង និងឈូងសមុទ្រថៃ។ បើនិយាយពីសណ្ឋានដី គេឃើញមានភូមិភាគពីរខុសគ្នា មួយផ្នែកជាដីខ្ពស់នៅខាងជើង ឦសាន និងនីរតី មួយផ្នែកទៀតជាដីទំនាបតំបន់បឹងទន្លេសាប អាងទន្លេមេគង្គ និងតំបន់សឆ្នេរមុទ្រ។
<script async src="//pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js"></script>
<ins class="adsbygoogle"
style="display:block"
data-ad-format="fluid"
data-ad-layout="image-middle"
data-ad-layout-key="-ej+6g-1k-bo+rc"
data-ad-client="ca-pub-3514811873286934"
data-ad-slot="5807231544"></ins>
<script>
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
</script>
-ភូមិភាគដីខ្ពស់ ជាភូមិភាគសំបូរដោយព្រៃឈើ ហើយមានសន្ឋានហាក់ដូចជារបងព័ទ្ធជុំវិញដីទំនាប។
-នៅទិសនិរតីភ្នំក្រវាញ បានលាតសន្ធឹងតាមឆ្នេរសមុទ្រ តែមានកំពស់មធ្យមមិនហួសពី ១០០០ម. ឡើយ។
-នៅខាងជើង ជួរភ្នំដងរែកជាព្រំដែនធម្មជាតិរវាងប្រទេសខ្មែរនិងប្រទេសថៃ។ នៅខាងត្បូងជួរភ្នំនេះ គេ ឃើញមានភ្នំដងរែក និងខ្ពង់រាបខ្លះ ភ្នំគូលេន។
-នៅខាងជើង ជួរភ្នំដងរែកជាព្រំដែនធម្មជាតិរវាងប្រទេសខ្មែរនិងប្រទេសថៃ។ នៅខាងត្បូងជួរភ្នំនេះ គេ ឃើញមានភ្នំដងរែក និងខ្ពង់រាបខ្លះ ភ្នំគូលេន។
-នៅទិសឦសាន ខ្ពង់រាបក្រានិត (granite) បានលាតសន្ធឹងក្នុងខេត្ដរតនគីរី និងមណ្ឌលគីរី ហើយមានកន្លែងខ្លះមានកំពស់រហូតដល់ ១០០០ម (កន្លែងប្រជុំព្រំដែន
ខ្ពង់រាបទាំងនេះជាប្រភពនៃស្ទឹង ៣ ដែលបានហូរឆ្ពោះទៅរកទន្លេមេគង្គ គឺស្រែពក សេសាន និងសេកង។ ផ្នែកកណ្ដាល នៃប្រទេសខ្មែរ មានសន្ឋានជាបាតចានដែកធំមួយ ដែលគេឃើញមានភ្នំនៅត្រង់ណេះខ្លះ នៅត្រង់ណោះខ្លះ គឺនៅត្រង់នោះហើយដែលមានម នុស្សរស់នៅច្រើនកុះករជាទីបំផុត ហើយដែលចិញ្ចឹមជីវិតដោយរបរកសិកម្ម ព្រោះដីមានជីជាតិ និងមានទំហំធំទូលាយជាងគេនៅអិណ្ឌូចិនទាំង មូលនេះ។
-ទន្លេមេគង្គជាទន្លេធំតែមួយ ដែលបានឆ្លងកាត់វាលទំនាបខ្មែរ ពីខាងជើងរហូតដល់ចុងខាងត្បូង។ ទន្លេមានប្រវែងជាង៥០០០គ.ម មានប្រភព ចេញពីខ្ពង់រាបទីបេ ហើយបានហូរកាត់ប្រទេសចិនខាងត្បូង ប្រទេសភូមា ប្រទេសថៃ ប្រទេសលាវ ប្រទេសខ្មែរ និងប្រទេសវៀតណាមខាង ត្បូង។ នៅត្រង់ខោនប្រទេសលាវ ដុំថ្មជាច្រើនបានរាំងផ្លូវទន្លេមេគង្គជាប់បង្កើតបានជាអាងទឹកកំពស់ប្រមាណ២០ម ហើយដែលជាហេតុបណ្ដាល អោយមានល្បាក់ទឹកមិនអាចអោយកប៉ាល់ធ្វើចរាចរណ៍ទៅមកបានឡើយ។ ដីសន្ដរទន្លេមេគង្គមានដៃច្រើន ខ្លះមានទទឹងដល់ទៅ គម ហើយ មានទំហំប្រមាណ៦០០គ.ម។
វាលទំនាបទន្លេមេគង្គ បានលាតសន្ធឹងពីក្រចេះរហូតដល់សមុទ្រចិន។នៅភ្នំពេញទន្លេនេះបានបែកជាបួនត្រង់កន្លែងដែលគេហៅថា «ទន្លេ៤មុខ» ទន្លេធំ ទន្លេសាប ទន្លេតូច ទន្លេបាសាក់។ នៅខែមិនា មេសា ទឹកទន្លេមេគង្គស្រកចុះច្រើនហើយនៅនឹងមួយកន្លែង។ លុះចូលដល់រដូវភ្លៀងជោគជាំ នៅខែកក្កដា ទឹកទន្លេឡើងខ្លាំង ធារទឹកអាចដល់ ៥០.០០០ម៉ែត្រត្រីគុណក្នុងមួយវិនាទី (លើសទន្លេក្រហមទៅទៀតដែលមានធារទឹកតែ ៣០.០០០ ម៉ែត្រត្រីគុណក្នុងមួយវិនាទី) ទន្លេតូច និងទន្លេបាសាក់មិនអាចនាំទឹកហូរទៅក្នុងសមុទ្រចិនបានទាំងអស់ ទឹកនោះក៏ហូរចូលទៅក្នុងបឹងធំៗ (បឹងធំ បឹងតូច) តាមរយៈទន្លេសាប។ ដូច្នេះបឹងទន្លេសាបជានីយតករ (Régulateur) មួយយ៉ាងសំខាន់ ទប់ទល់កុំអោយមានទឹកជំនន់ក្នុងរដូវវស្សា។
តាមការសិក្សារបស់អ្នកភូមិសាស្រ្ដ បឹងទន្លេសាបជាស្នាមនៃឈូងសមុទ្រមួយបិទជិតដីល្បាប់ ដែលទន្លេមេគង្គនាំមកលប់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ បឹង នេះមានប្រវែងសរុប ១៦០.គ.ម. (បឹងធំ បឹងតូច +វាលភក់) ហើយមានទទឹងអតិបរមា ៣៥គ.ម.។ នៅរដូវសំរក (មិនា មេសា) ទំហំផ្ទៃទឹកមានប្រមាណ ៣.០០០ គ.ម២។ នៅរដូវទឹកឡើងខែកក្កដា នៅពេលដែលទឹកទន្លេមេគង្គហូរចូល កំពស់ទឹកឡើងពី ២ ដល់ ១៤ ម. ទឹកហៀរចេញពន្លិច តំបន់ជិតខាងរហូតដល់ ២០ រឺ ៣០គ.ម. ។ នៅខែតុលា វិច្ឆិកា ទឹកហូរចេញពីបឹងទន្លេសាបចូលទៅក្នុងទន្លេមេគង្គវិញ គឺក្នុងអោកាសនោះហើយ ដែលប្រជារាស្រ្ដខ្មែរនាំគ្នាប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យអុំទូក សំពះព្រះខែ លយប្រទីប។
គួរគាត់សំគាល់ថា បឹងទន្លេសាបជាកន្លែងដែលមានត្រីច្រើនជាងគេក្នុងពិភពលោក បើគិតតាមសមាមាត្រនៃទំហំបឹងនេះ។ ម្យ៉ាងទៀត នៅប្រទេសខ្មែរយើងភ្លៀងធ្លាក់ទៀងទាត់ជាងនៅប្រទេសវៀតណាមខាងជើង ហេតុដូច្នេះហើយបានជាទឹកជំនន់នៅទន្លេមេគង្គមានភាព មិនសូវមានភាពសាហាវដូចនៅទន្លេក្រហមទេ។ គេមិនបាច់ធ្វើទំនប់ហើយដើម្បីពង្រីកយកដីដាំដំនាំ គេគ្រាន់តែបង្ហូរទឹកចេញពីកន្លែង ណាដែលលិចទឹក និងបញ្ចូលទឹកទៅក្នុងដីត្រង់ណាដែលពុំសូវមានទឹកដោយការជីកប្រលាយ។ នេះជាពិធីដែលអ្នកស្រុកអាណាចក្រភ្នំ ធ្លាប់បានអនុវត្ដក្នុងការប្រកបរបរកសិកម្មរបស់ខ្លួនជាយូរណាស់មកហើយ។
សរុបជារួមមកយើងឃើញថាប្រទេសកម្ពុជាយើងមានសណ្ឋានដី និងទីតាំងដែលគួរឲ្យចង់រស់នៅ។ តើអ្នកមានមោទនភាពទេ ដែលបានកើតមកលើទឹកដីខ្មែរដែលជាទឹកដីសុវណ្ណភូមិ?
សង្ខេបទីតាំងភូមិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា
By Nam Leng
The terms “nation” and “state” have specific meanings in political science. A Nation is a group of people (a population) with a historic sense of self (cohesiveness, shared history and culture, sometimes a common language). A State is the government structures of a nation. While it seems logical that nations would lead to states, in fact, states (government structures) usually create nations around them.
Nations - Generally, but not always, nations share elements like a Territory (Ex. Israel), a Population (multinational?), Independence (governs itself as a sovereign entity, receives diplomatic recognition) and a Government.
Stages in Building a Nation – Generally, to be a nation, it must first have (build):
1. Identity – The population must come to think of themselves first as citizens of the nation.
2. Legitimacy – Government must gain the respect and willing obedience from the population,
who believe that the government rule is rightful.
3. Penetration – This means that the government cannot just have some portion of the
population; rather it must have the support of substantially all of the population’s belief.
4. Participation – Through slow steps, the people as population as it becomes more educated
must have a say in how the government runs.
5. Distribution – The idea of “who gets what” is the business of politics in nation building and
is never fully settled. (NOTE: All governments tend to grow!)
is never fully settled. (NOTE: All governments tend to grow!)
States (Government): A device to protect natural rights and property. Ideally, a government will provide for the lives, stability, and economic and social well-being of its citizens. John Locke Governments make Public Policy, both tangible (expense) and symbolic (less expense)
A Government must ensure:
(1) National Survival: its sovereignty.
(2) Stability: that is, a system for the orderly transfer of power. Stability in terms of domestic peace is preserved by delivering justice, preserving law and order, and protecting property. There must be education and other infrastructure, jobs, and health care for citizens.
(3) Economic and Social Well-being decisions depend on how the state answers two questions:
Unitary System – Power centralized in the national capital (Ex. Cambodia).
Federal System - Balance of power between national and sub governments (Ex. USA).
Two major questions are:
How much of the economy should the state own or supervise?
How much of the nation’s wealth should be redistributed to help poorer sectors of the society?
States can be classified based on how a society chooses to answer these questions as follows:
High
Statist Socialist Ex. Statist: government owns property 
(Venezuela) (Cuba) but not provide welfare benefits
State Ownership 
Laissez faire Welfare State
(USA, Swiss) (Sweden, Denmark)
Low High
Welfare benefits
Q: Should the State be the agent for Modernization or should that be left to free enterprise?
Chapter 4 – States
By Nam Leng
namlenglylin.blogspot.com
Questions
1. What scientific disciplines differ from
nonscientific discipline?
2. What is hypothesis? Why is it an important part of the
way scientists think?
3. Why are events that happen only once difficult to
analyze from a scientific point of view.
4. What is the scientific method and what processes
does it involve?
5. How are the second law of thermodynamics and
pollution related?
6. Diagram an atom of oxygen and label it parts.
7. What happens to atoms during a chemical reaction?
8. State the first and second laws of thermodynamics.
9. How do solids, liquids, and gases differ from one
another at the molecular level?
10. List five kinds of energy
11. Are all kinds of energy equal in their capacity to
bring about changes? Why or why not?
Answer
1.
What scientific
disciplines differ from nonscientific discipline?
·
Scientific disciplines deal with natural
phenomenon and are governed by the scientific process of enquiry, evidence and
hypothesis. Eg. Law isn't science because it’s dealing with human constructs.
Philosophy isn't science because it doesn't deal with empirical evidence.
2.
What is
hypothesis? Why is it an important part of the way scientists think?
·
Hypothesis is a
statement that provides a possible answer to a question or an explanation for
an observation that can be tested. The reason that it is important part of the
way scientists think is that if the hypothesis does not account for all the
observed fact in the situation, doubt will be cast on the work and perhaps
eventually on a validity of the scientist’s work. If a hypothesis is not
testable or is not supported by the evidence. If a hypothesis is not testable
or is not supported by the evidence, the explanation will only hearsay and no
more useful than mere speculation.
3.
Why are events
that happen only once difficult to analyze from a scientific point of view?
·
Because the
concept of reproducibility is important to scientific method. It is not easy
for scientists to eliminate unconscious bias; independent investigators must be
able to reproduce the experiment to see if they get the same results. They must
have a complete and accurate written document to work form. Scientists must
publish the method and result of their experiment.
4.
What is the
scientific method and what processes does it involve?
·
Scientific
method is a way of gaining information (fact) about the world by forming
possible solutions to questions, followed by rigorous testing to determine if
the proposed solutions are valid. The processes that it involves are:
observation, questioning and exploring, constructing hypotheses, testing
hypotheses, the development of theories and laws.
5.
How are the
second law of thermodynamics and pollution related?
·
The second law
of thermodynamics and pollution related when the energy is converted from one
form to another, entropy increase. An alternative way to look at the idea of
entropy is to say that entropy is a measure of disorder and the amount of
disorder typically increases when energy conversions take place. When thing
become ordered, the disorder of the surrounding must increase.
7.
What happens to
atoms during a chemical reaction?
·
During a
chemical reaction, atom will change particle.
8.
State the first
and second laws of thermodynamics.
·
The first law of
thermodynamic states that energy can neither be created nor destroy; it can
only be changed from one form into another form or form anther. Some of the
useful energy is. The second law states that when energy is converted from one
form to another, entropy increases.
·
How the solids,
liquids, and gases differ from one another
-
Solids (ice):
molecules have low kinetic energy, molecules are close together, attracting one
another, and vibrate in place-they do not exchange place.
-
Liquid (water):
molecules have moderate kinetic energy, close together, attract to one another,
and able to exchange place.
-
Gas (water
vapor): molecules have high kinetic energy, far apart, have little attraction
to one another, and able to exchange place.
10. List five kinds of energy.
-
Water
-
Electricity
-
Wind
-
Heat
-
Light
11. Are all kinds of energy equal in their capacity to
bring about changes? Why or why not?
·
All kinds of
energy are not equal in their capacity to bring about changes.
Matter, Energy, and Environment
By Nam Leng
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
